XII Drużyna Harcerska
im. Księcia Józefa Poniatowskiego
w Bydgoszczy
(na próbie)
Nasz drogowskaz...
"Czuwaj, to znaczy dzień i noc,
Strzeż ojców swych spuścizny,
To przepotężna ducha moc
I służba dla Ojczyzny"
Autor nieznany
Piosenka obozowa
Na dalekim horyzoncie
Cicho wstaje nowy dzień
Świerki smukłe i pachnące
Pierwszy dziś rzucają cień
Już za chwilę trąbki granie
Obozowy przerwie sen
Czas już wstawać na śniadanie
Pora zacząć nowy dzień
ref:
Czas już plecak swój spakować
Mocne buty, ciepły koc
Nie potrzebne żadne słowa
Czeka nas gwieździsta noc
Tyle czeka nas dziś przygód
Ważnych gier i trudnych prób
Tylko las, bez żadnych wygód
Tyle do przebycia dróg
Po śniadaniu czas na zwiady
Po obiedzie wielka gra
Gapą ten kto nie da rady
Wygą ten kto radę da
ref:
Czas już plecak swój spakować...
Dzień się kończy już noc blisko
Wokół cicho las szeleści
Na Dwunastki czas ognisko
Czas harcerskich opowieści
Żagwi płomień wolno gaśnie
Nocną ciszę trąbka gra
Obóz zaraz cicho zaśnie
Tylko warta czuwać ma
ref:
Czas już plecak swój spakować...
Autor: XII DH
Z dziejów XII Drużyny Harcerskiej
im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Bydgoszczy...
W sprawozdaniu o stanie naukowym i wychowawczym Kazimierz Beyer, rektor szkoły im. Św. Jana przy ul. Świętojańskiej 20 w Bydgoszczy stwierdza, że harcerstwo w jego szkole działa od 1924 roku rozwija się dobrze, a działająca w niej drużyna brała udział w międzyszkolnych zawodach pływackich zdobywając 2 i 3 miejsca. Z ramienia Rady Pedagogicznej opiekunami drużyny byli następujący nauczyciele: początkowo rektor K. Beyer, od września 1925 roku Edward Hoppe, następnie Henryk Furmanowicz, Jan Mrotek, Michał Różycki, Franciszek Dybowski, Łucjan Matuszak, a ostatnim był Bernard Darnowski. Michał Różycki, Ł. Matuszak i B. Darnowski byli nie tylko opiekunami, ale również instruktorami i drużynowymi.
W roku szkolnym 1938/39 drużynowym został Antoni Bojarski HR. W latach 1924-1939 drużyna liczyła od 46 do 75 harcerzy i dzieliła się przeciętnie na 7 zastępów. Zebrania drużyny odbywały się raz w miesiącu natomiast zastępów raz na tydzień. Przy drużynie istniała gromada zuchów, która składała się z grupy Zajączków (chłopcy z I i II klasy) i grupy Wilków (chłopcy z III i IV klasy). Byli to przyszli kandydaci na harcerzy.
Kapliczka obozowa XII Drużyny Harcerskiej
im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Bydgoszczy
Harcerze XII Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej zdobywali wszystkie stopnie harcerskie od Młodzika, poprzez Wywiadowcę, Ćwika, Harcerza Orlego, aż do Harcerza Rzeczypospolitej. Zdobywali również intensywnie sprawności harcerskie.
Sprawności, plakietka ze Zlotu Harcerstwa Wielkopolskiego 1937 i legitymacja harcerska dh Jana Chudzińskiego, XII Drużyna Harcerska im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Bydgoszczy.
Harcerze brali aktywny udział w życiu miasta uczestnicząc m.in. w obchodach uroczystości państwowych. Urządzali różnego rodzaju imprezy, zabawy, bale przebierańców, loterie imprezy gwiazdkowe, Prima Aprilis oraz kuligi. Zbierali również złom, a otrzymane pieniądze przeznaczali na dofinansowanie letnich obozów. Wiosną i latem często organizowali wycieczki piesze do Rynkowa, Żołędowa, Solca, Niw i okolicznych lasów bydgoskich. Urządzali obozy letnie w Tleniu, Solcu Kujawskim, Grupie (1938), Suchej (1939) i Cetniewie nad morzem. Drużyna posiadała własną harcówkę, w której zwłaszcza w okresie zimowym rozgrywali turnieje ping-ponga oraz grali w inne gry towarzyskie.
Obóz XII Drużyny Harcerskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego, Sucha pow. Świecie 1939 r.
Pierwszy z lewej zastępowy zastępu "Jelenie" dh Jan Chudziński ćwik.
Obozy XII Drużyny Harcerskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego, Grupa 1938 r.
oraz Sucha 1939 r. potwierdzone przez drużynowego dh A. Bojarskiego HR.
XII Drużyna Harcerska wspierana była przez Koło Przyjaciół Harcerzy, którego członkiem była Szkoła Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Ufundowała ona sztandar drużyny, którego poświęcenie odbyło się 15 października 1938 roku, w dniu ostatniej promocji bydgoskich podchorążych. Na uroczystą promocję, która odbyła się na dziedzińcu szkoły w obecności gen. A. Szyllinga jako przedstawiciela Naczelnego Wodza, starosty bydgoskiego Suskiego, wiceprezydenta Śpikowskiego, księży kanoników J. Schulca i Stepczyńskiego, generałów Bolesława Jatelnickiego i Władysława Cehaka oraz całej kadry wyższych oficerów zaproszono XII BDH i dzieci ze szkoły w Chardziel Bałdzie na Kurpiach, którą to szkołą podchorążowie się opiekowali.
Po uroczystej mszy świętej i promocji chorążych, kapelan ks. pułk. W. Szyłkiewicz poświęcił sztandar, którego rodzicami chrzestnymi byli: starościna Suska i ppłk. dypl. Beniamin Kotarba. Komendant Matuszewski, który na tę uroczystość przybył z hufcem bydgoskich harcerzy, odebrał sztandar od gen. Szyllinga, a następnie wręczył go drużynowemu druhowi A. Bojarskiemu.
Harcerze XII Drużyny Harcerskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Bydgoszczy
przejmują sztandar z rąk komendanta Matuszewskiego, 15 października 1938 r.
Na koniec nastąpiło wręczenie darów harcerzom i młodzieży, w tym namiotu ufundowanego drużynie przez podchorążych. Następnie odbyła się defilada harcerzy przed gen. Szyllingiem i jak napisał reporter „Dziennika Bydgoskiego”, „mimo chłodu, harcerze prezentowali się bardzo dobrze”. Po zakończeniu uroczystości XII Drużyna Harcerska ze sztandarem i harcerze z hufca przemaszerowali ulicą Gdańską.
Harcerze XII Drużyny Harcerskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Bydgoszczy
maszerują ze swoim sztandarem 15 października 1938 r.
Szkoła Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy wspierała drużynę również przy innych okazjach. Przykładem niech będzie pomoc w zorganizowaniu ostatniego obozu letniego w 1939 roku w Suchej pow. Świecie. Podchorążówka zabezpieczyła dla potrzeb harcerzy z "Dwunastki" nie tylko namioty, ale również wojskową kuchnię polową oraz telefony polowe, które okazały się bardzo pomocne przy zdobywaniu sprawności "technik łącznościowy". Podczas tego obozu odbywały się również zajęcia strzeleckie z wiatrówki. W drodze powrotnej do Bydgoszczy zastępowy "Jeleni" dh Jan Chudzinski był już w składzie pocztu sztandarowego drużyny.
Jeszcze przed formalnym zakończeniem wojny drużyna wznowiła swoją działalność na terenie szkoły przy ul. Świętojańskiej i już w dniu 1 maja 1945 roku, część druhów z 12 Bydgoskiej Drużyny Harcerzy wzięła udział w manifestacji, która odbyła się na stadionie MKS "Polonia". W następstwie strzału oddanego przez pijanego żołnierza radzieckiego zginął 15 letni zastępowy tej drużyny dh Rajmund Pałubicki oraz 14 letni harcerz 16 Żeglarskiej Drużyny Harcerzy dh Henryk Józefowicz. Tablicę upamiętniającą obu druhów odsłonięto w dniu 12 X 1982 r., a Apel Poległych odczytał syn jednego z przedwojennych harcerzy XII Drużyny Harcerskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego - dh Andrzej Chudziński.
Tablica poświęcona harcerzom,
którzy zginęli na stadionie MKS "Polonia"
Drużyna działała nadal na terenie dawnej Szkoły Powszechnej nr 3, która wznowiła działalność 12 lutego w 1945 roku i wkrótce otrzymała nowy nr 5. Tymczasem wiosną 1955 roku rozpoczęto budowę nowego budynku szkolnego przy ulicy T. Kościuszki 27a, którą otwarto dla uczniów w dniu 1 września 1956 roku. Najprawdopodobniej tam też przeniosła się XII Drużyna Harcerzy.
Latem 1946 roku III hufiec bydgoski zorganizował obóz letni w Międzyzdrojach, w którym wzięła udział 12 Bydgoska Drużyna Harcerska oraz 11 BDH, 16 ŻDH, 25 BDH, 28 BDH i 32 BDH. Komendantem obozu był dh Kluck, a oboźnym dh Zagłoba.
W czerwcu 1948 roku w Funce odbyło się zgrupowanie drużyn bydgoskiego hufca, którego komendantem mianowano dh phm. Aleksandra Zielińskiego. W zgru-powaniu wzięła również udział 12 Bydgoska Drużyna Harcerzy.
Zmiany zachodzące w harcerstwie w latach 1948-1949 najprawdopodobniej stały się przyczyną rozpadu drużyny, która nie chciała lub nie mogła odnaleźć się w realiach Organizacji Harcerskiej ZMP.
Na terenie szkoły przy ul. T. Kościuszki znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona dh Rajmundowi Pałubickiemu, którą odsłonięto w 1956 roku.
Wielu harcerzy tej drużyny nie przeżyło wojny, pozostali prawdopodobnie kontynuują swoją służbę w całkowicie innym wymiarze. Mimo tego pamięć o nich będzie żyła wśród nas.
Jeżeli ktoś z potomków tych wspaniałych młodych ludzi może podzielić się z nami wiedzą o drużynie i jej harcerzach to bardzo prosimy o kontakt z nami. Będziemy bardzo wdzięczni za każdą informację, dokument, fotografię lub wspomnienie.
CZUWAJ!
Opracowano na podstawie artykułu Anny Perlińskiej zamieszczonego w Kalendarzu Bydgoskim na rok 1995 oraz na podstawie wspomnień Jana i Bernarda Chudzińskich, dh Władysława Andrusikiewicza, a także archiwum rodzinnego autora strony.